Dier van de Maand Neushoorn

Altijd als ik aan de neushoorn denk, dan zie ik André van Duin weer met Prins Bernhard op een bankje zitten praten over de ‘neushôhn’ voor het Wereldnatuurfonds. Dat gesprek over deze prachtige dieren zorgde er voor dat ik mij ook wilde inzetten voor bedreigde diersoorten. De onzin van het stropen van neushoorns voor die hoorn maakt mij nog steeds boos en verdrietig. Gelukkig werken veel natuurbehoud organisaties hard aan het behouden van de neushoorns in de wereld, ook vanuit de dierentuinen. Dit is in de rubriek Goed Doel al eens aan de orde gekomen. Omdat ik de neushoorn een mooi dier vind, is het in mei het dier van de maand. (foto’s: Berry de Nijs/Writing Berries, DierenPark Amersfoort)

Soorten neushoorns

Van de vele soorten neushoorns die er waren zijn er nog maar vijf over. Drie daarvan zijn in Nederlandse dierentuinen te bewonderen. De vijf soorten die nog in leven zijn, zijn:
- witte neushoorn (ook wel breedlipneushoorn genoemd)
- zwarte neushoorn (ook bekend als puntlipneushoorn)
- Indische neushoorn (of pantserneushoorn)
- Javaanse neushoorn
- Sumatraanse neushoorn
Dat is erg weinig. Vooral als je weet dat er meer dan 200 fossiele (en dus uitgestorven) soorten bekend zijn, waaronder de wolharige neushoorn uit de ijstijd. In Ecomare kun je meer leren over deze wolharige vriend, net als in Naturalis. De witte, zwarte en Indische neushoorn zijn levend en wel te bewonderen in Nederlandse dierentuinen. Safaripark Beekse Bergen

Leefgebied van de neushoorn

Hoewel het niet ondenkbaar is dat neushoorns in veel verschillende landen hebben gewoond, komen de vijf nog levende soorten alleen nog voor in Afrika en Azië. De zwarte en witte neushoorn zijn woonachtig in Afrika. De zwarte neushoorn komt vooral voor in Oost- en Midden-Afrika, de witte neushoorn vind je in Zuid-Afrika, Namibië, Zimbabwe en Kenia. De Indische, Javaanse en Sumatraanse neushoorn zijn Aziatische neushoornsoorten. Deze drie zijn vernoemd naar hun leefgebied. Burgers’ Zoo

Kenmerken van de neushoorn

Diergaarde Blijdorp
Hét kenmerk van de neushoorn is natuurlijk de hoorn die op zijn neus staat. Deze hoorn groeit krom naar achter en zit net achter dat deel van de neus dat kan bewegen. De zwarte, witte en Sumatraanse neushoorn hebben achter de hoorn soms een tweede hoorn of een stomp. De Indische en Javaanse hebben geen stomp of de mogelijkheid om een tweede hoorn te ontwikkelen. Verder heeft iedere soort en net even iets ander uiterlijk, waardoor je ze gemakkelijk uit elkaar kan houden.
De kleinste levende neushoornsoort is de op Sumatra en Borneo wonende Sumatraanse neushoorn. Hij wordt niet meer dan 1 meter tot 1 meter 40 hoog, heeft twee kleine hoorns en is het meest behaard. De dieren hebben drie tenen en de huid is verdeeld door middel van plooien.
De Javaanse neushoorn is iets groter en kan tussen de 1 meter 40 en 1 meter 70 worden. De hoorn wordt niet groter dan 15 centimeter. De huid is verdeeld in drie delen met zichtbare plooien en het dier heeft drie tenen. De Javaanse neushoorn woont in een beschermd natuurgebied op West-Java.
De Indische neushoorn is de grootste neushoorn van de Aziatische neushoorns en kan tussen de 1 meter 75 en 2 meter hoog worden. De hoorn van deze lichte grijsbruine reus kan gemakkelijk 60 centimeter lang worden. De Indische neushoorn wordt ook pantserneushoorn genoemd, omdat de huid in pantsers op elkaar lijken te liggen door de duidelijke huidplooien.

GaiaZOO en DierenPark Amersfoort

Zwarte of puntlipneushoorn bereikt met gemak een schouderhoogte tussen de 1 meter 37 tot 1 meter 80 en een lengte tot 3 meter 75. De hoorns van de zwarte neushoorn kunnen beide vrij groot worden. De voorste minimaal 60 centimeter, de achterste tussen de ogen met gemak 50 centimeter. Hoewel de naam anders doet vermoeden is deze neushoorn niet zwart, maar grijs van kleur. De zwarte neushoorn heeft puntige lippen waardoor het makkelijker is bladeren van takken af te plukken.
De allergrootste levende neushoornsoort is de witte of breedlipneushoorn. Het is na de olifant zelfs het meest grote landdier. Het dier is ontzettend imposant om te zien, met een brede lip (vandaar de naam) om makkelijk te kunnen grazen, grote kop en een schouderhoogte die maar liefst 1 meter 70 tot 1 meter 85 kan bereiken. Qua lengte is 4 meter zeker geen uitzondering. De witte neushoorn heeft twee hoorns, de voorste is het grootst en kan zo’n 60 centimeter lang worden.

Alle neushoorns zijn vegetarisch en eten vooral grassen en laaghangend fruit. Ze kunnen niet zo goed zien in de verte, maar des te beter horen en ruiken. De oren kunnen alle kanten opdraaien. Omdat ze een beetje kippig zijn qua zicht, kan een neushoorn ontzettend schrikken als er iets ineens opdoemt en dit aanvallen. Dit kan ook gewoon een boomstronk zijn. Neushoorns krijgen gewoonlijk een kalf per keer. Pas als de kleine zelfstandig de wereld in kan trekken, denkt het vrouwtje weer aan voortplanten. Hierdoor gaat de voortplanting van deze dieren niet zo snel.

Diergaarde Blijdorp

Niet wit of zwart

Je zou denken bij de namen witte en zwarte neushoorn dat dit slaat op de kleur van het dier. Echter kloppen deze namen niet. Het is een fout in de vertaling geweest. De Afrikanen noemen de neushoorns namelijk puntlip en wijdlip. Wijd is Afrikaans voor wat wij breed noemen. De Engelsen hoorden whitelip (witte lip), waardoor de ene soort wit werd genoemd en de ander – voor het gemak – zwart. De Nederlanders namen deze benamingen over. In de volksmond hebben we het dus nog steeds over witte en zwarte neushoorns, terwijl ze gewoon grijs zijn. Puntlipneushoorn en breedlipneushoorn zou dus beter zijn.

links witte neushoorn in WILDLANDS, rechts zwarte neushoorn in Diergaarde Blijdorp

Zeer kwetsbaar in het wild

De twee grootste redenen waarom neushoorns met uitsterven worden bedreigd, is doordat aan de ene kant het leefgebied verkleind is en aan de andere kant door stroperij. Veel mensen schrijven namelijk magische en medische eigenschappen toe aan deze hoorn. Maar, dat is natuurlijk niet waar. De hoorn van de neushoorn is geen ivoor, maar gemaakt van keratine. Net als onze haren en nagels. En die zijn, voor zover ik weet, ook niet medisch, magisch of potentieverhogend. Burgers’ Zoo

Neushoorns in de dierentuin

In de Nederlandse dierentuinen kom je Indische, zwarte en witte neushoorns tegen. In Blijdorp worden zowel de Indische als de zwarte en in Beekse Bergen zowel de witte als de zwarte neushoorn gehouden. In dierentuinen leven de neushoorns in kuddes (of met zijn tweetjes) en vaak met andere dieren samen. Dit laatste geldt vooral voor de Afrikaanse neushoornsoorten. Om de soort in stand te houden, doen veel parken mee met het Europees Fokprogramma. Daarnaast steunen de dierentuinen goede doelen om de neushoorns in het wild te beschermen. Beekse Bergen

Indische neushoorns wonen in:
Diergaarde Blijdorp | DierenPark Amersfoort | Dierenrijk

Dierenrijk

Witte neushoorn of breedlipneushoorns wonen in:
Beekse Bergen |Burgers’ Zoo | GaiaZOO | WILDLANDS

WILDLANDS

Zwarte neushoorns of puntlipneushoorns wonen in:
Beekse Bergen | Diergaarde Blijdorp

Diergaarde Blijdorp

Ontbreken er dierentuinen in dit lijstje waar neushoorns te bewonderen zijn? Laat het mij weten door middel van een berichtje via het contactformulier of een reactie onder dit artikel. Het gaat hier alleen om dierentuinen in Nederland.