Mauritshuis presenteert: George Stubbs, de man, het paard, de obsessie

Voor het eerst in Nederland te zien, hét paardenportret van de 18de eeuw: Whistlejacket. Dit renpaard was in die tijd niet het snelste op de renbaan – die rol was weggelegd voor Eclipse – maar het was wel een temperamentvol, prachtig paardje. Vereeuwigd in olieverf op een groots doek door George Stubbs (1724-1806), dé paardenspecialist in die tijd. In de unieke tentoonstelling ‘George Stubbs, de man, het paard, de obsessie’ maak je kennis met Whistlejacket, met de kunstenaar en met alle andere paarden die hij portretteerde. Vanaf donderdag 20 februari 2020 gaat deze tentoonstelling in het Mauritshuis open voor publiek, maar vandaag mocht ik al een kijkje nemen… (foto’s: Berry de Nijs/Writing Berries – detail van Whistlejacket met de stalmeester Mr. Cobb, 1762)

George Stubbs: de man

Hij wordt omschreven als een excentriekeling. Een autodidact als het om tekenen en schilderen ging. Een man die samenwoonde met de moeder van zijn kinderen, maar niet met haar getrouwd was. Dat was in die tijd toch wel een beetje vreemd. Van kinds af aan tekende hij al graag dieren. Hierbij wist hij het karakter van het dier zelf ook te vangen. En met paarden lukte hem dat al helemaal. Zijn wetenschappelijke benadering van het tekenen en schilderen van paarden plus de passie voor dieren gaf hem de mogelijkheid prachtige schilderijen te maken in opdracht van de adel. In de tijd dat Stubbs leefde was de rensport namelijk al groots in Engeland en veel edelen hadden eigen stallen met renpaarden en geld om deze prachtige dieren te laten portretteren. (portrettekening van George Stubbs, door Ozias Humphrey, 1777)

Whistlejacket: het paard

Stubbs heeft zo meerdere renpaarden samen met hun verzorgers of berijders geportretteerd. Maar één schilderij bezorgde hem een faam binnen heel Engeland en de paardensport: het schilderij van Whistlejacket. Dit paard was bij lange na niet het snelste paard van stal. Het was wel een heel mooi paardje om te zien. Het portret is levensgroot en levensecht. Het dier lijkt zo uit zijn lijst weg te willen draven. En dan de vacht… die glanst zijdezacht, zoals een paard ook glanst. Het enige vreemde aan dit schilderij – helemaal voor een werk uit de 18de eeuw – is het ontbreken van een achtergrond. Whistlejacket is geschilderd op een goudkleurig doek, waardoor het er heel modern uit ziet. Maar waarom eigenlijk? Volgens Stubbs zou er nog een ruiter op komen en een achtergrond, beide zouden door andere schilders gedaan worden. Of het waar is weten we niet echt, maar blijkbaar was de echte Whistlejacket zo onder de indruk van zijn evenbeeld op het doek dat Lord Rockingham, eigenaar van Whistlejacket en de opdrachtgever, besloot dat het schilderij zo moest blijven. Hoe het ook zo gekomen is dat alleen dit paard te zien is, neemt zeker niet weg dat het een indrukwekkend, iconisch schilderij is. Naast Whistlejacket zijn er ook vele andere paardenportretten om van te genieten in de tentoonstelling.

Whistlejacket en een detail van Whistlejacket (1762) | Portret van Joseph Smyth Esquire, luitenant van Wittlebury Forest, te paard (1762-1764)

Anatomisch theater: de obsessie

Stubbs was naast kunstenaar ook wetenschapper en hij was gespecialiseerd in de anatomie van het paard. In de 18de eeuw ging men steeds meer ontdekken over hoe het lichaam van mensen en dieren er nu van binnen echt uitzagen en op zoek naar de functies van ingewanden, spieren en meer. Om te ontdekken hoe paarden er vanbinnen uitzagen, heeft hij zelf een aantal paarden helemaal ontleed. Dit leverde schitterende tekeningen op die de basis vormde voor het boek The Anatomy of the Horse. Deze baanbrekende publicatie vol tekeningen van Stubbs is heel lang het standaardwerk geweest op het gebied van de anatomie van het paard. In de tentoonstelling zijn een tiental tekeningen en twee exemplaren van dit boek te zien. Samen met een schilderij én het skelet van Eclipse, het snelste renpaard van Engeland.

Uniek en sfeervol: de tentoonstelling

De tentoonstelling over de hippische schilderperiode van George Stubbs zijn carrière is te vinden in de tentoonstellingsruimte van het Mauritshuis. Wanneer je door de glazendeur binnentreedt en naar rechts kijkt, dan zie je daar direct Whistlejacket hangen aan het einde van de ruimte. Langs de muren hangen als een eregalerij de andere paardenportretten. De meeste alleen, soms met zijn tweetjes zij-aan-zij, in een eigen nis. Het lijkt wel een gestileerde paardenstal… De lichtgrijs/blauwe muren staan in dienst van de prachtige schilderijen. Ieder paard is anders en heeft een eigen uitstraling. De verzorgers van de paarden vol trots en liefde, ruiters en eigenaren net iets statiger afgebeeld. Het laat echt zien hoe goed George Stubbs dieren – en met name paarden – portretteerde en hun ware karakter zag. Sta even stil bij Eclipse in de ronde kamer, waar de anatomische tekeningen omheen hangen. En ga even zitten op het bankje voor Whistlejacket, zodat je dit schilderij echt even helemaal tot je kan nemen.

Boven: Een bruin paard en een schimmel worden gevoerd door de stalknecht, 1765-1770
Links: skelet Eclipse met op de achtergrond het schilderij uit 1769
Rechts: genieten van Whistlejacket – foto gemaakt door Marianne Visser van Klaarwater (Cultuurblogger.nl)

Zondag 23 februari, feestelijke opening

Donderdag is de tentoonstelling al te zien voor het publiek, maar zondag 23 februari wordt de unieke tentoonstelling groots gevierd in het Mauritshuis. Kom bijvoorbeeld ervaren hoe specialistisch anatomisch tekenen eigenlijk is. Of wil je toch liever stokpaardje rijden en zo tegen elkaar racen? Er zijn tevens verschillende rondleidingen en een speciale Stubbs Talk waar je meer te weten komt over de kunstenaar en zijn oeuvre. Voor het gehele programma kijk je op de website van het Mauritshuis: Mauritshuis.nl.

Praktische informatie

Het Mauritshuis ligt in Den Haag aan het Plein. Het is gemakkelijk te bereiken met het openbaar vervoer en ligt op loopafstand van Den Haag Centraal Station. De tentoonstelling ‘George Stubbs. De man, het paard, de obsessie’ is te bewonderen van 20 februari 2020 tot en met 1 juni 2020. Voor entreeprijzen, tickets en openingstijden kijk je op de eerder genoemde website van het Mauritshuis.


Merries en veulens in een rivierlandschap, 1763-1768