Van Gogh en de Zonnebloemen: zonnige en bijzondere bloemententoonstelling

In een indrukwekkende stilte werd vanmorgen het schilderij de Zonnebloemen van Vincent Van Gogh opgehangen in het Van Gogh Museum ter opening van de nieuwe tentoonstelling Van Gogh en de Zonnebloemen. Het schitterende schilderij toont een gele vaas met gele zonnebloemen op een gele achtergrond. Vincent had iets met geel. Helemaal nadat hij aankwam in Arles en verbleef in het gele huis. Ook had hij iets met zonnebloemen. Het was echt zijn bloem. Of, zoals hij zelf zei: ‘Ik heb inderdaad eerder dan anderen de zonnebloem gekozen.’ Hij koos deze bloem voor zijn nog altijd zeer populaire Zonnebloemen serie. Zonnebloemen (1889) vormt het centrale werk van de zomertentoonstelling in het Van Gogh Museum en laat zien hoe bijzonder dit iconische meesterwerk is. (foto’s: Berry de Nijs/Writing Berries – boven: ophangmoment Zonnebloemen 1889, Vincent van Gogh)

Bloemenstillevens: populair in Parijs

De tentoonstelling vertelt eigenlijk drie verhalen. Het eerste verhaal gaat over Vincent zijn reis van Nederland naar Arles, via Parijs. In Parijs leerde hij namelijk dat bloemenstillevens immens populair waren bij het grote publiek. Wilde je als kunstenaar schilderijen verkopen? Zet dan een vaas bloemen op tafel en schilder deze! Hoewel het stilleven voor Vincent geen geheimen kende, waagde hij zich in Parijs pas aan de bloemenstillevens. En niet onverdienstelijk. Veel Parijse kunstenaars kozen een bloem waarin zij uitblonken om te schilderen. Vincent schilderde verschillende stillevens met asters en Jacobspenning. Maar bij aankomst in Arles trokken de zonnebloemen hem het allermeest.

Boven: Vaas met bloemen, ongedateerd van Georges Jeannin
Links: Vaas met Judaspenningen, 1884 van Vincent van Gogh
Rechts: Vaas met Chinese asters en tuingladiolen, 1886 van Vincent van Gogh

Het geel van Arles

Eenmaal in Arles aangekomen, ontstond de liefde voor de zonnebloem. In tekeningen, waterverf en natuurlijk in olieverf kwamen deze bijzondere, zonnige bloemen tot leven. Een bijzonder werk met geel fruit op een gele achtergrond in een gele lijst en het gele huis van Arles sieren de muren. Je kan zien dat Vincent de zonnebloem benoemd tot rustiek rustpunt van zijn kunstwerken. Hij gaat helemaal op in studies van deze metershoge bloemen die volop bloemen in het zuiden van Frankrijk. Uiteindelijk schildert hij in zijn leven vijf iconische zonnebloemschilderijen.

Boven: Het gele huis, 1888 van Vincent van Gogh
Links: Schuurtje met zonnebloemen, 1887 van Vincent van Gogh
Rechts: Kweeperen, citroenen, peren en druiven, 1887 van Vincent van Gogh

Wetenschappelijk onderzoek

Het tweede verhaal van de tentoonstelling focust zich volledig de Zonnebloemen zelf. Het schilderij uit 1889 is onlangs onderworpen aan nieuw wetenschappelijk onderzoek wat bijzondere inzichten heeft gegeven. Ten eerste werd al snel duidelijk dat het schilderij niet meer mag reizen om beschadigingen te voorkomen. Ten tweede werd veronderstelt dat het extra latje aan de achterkant van het schilderij door Vincent zelf is aangebracht om zo meer ruimte boven de bovenste Zonnebloem te creëren. En een derde opvallende ontdekking is dat de kleuren van het schilderij – hoewel nu nog steeds indrukwekkend – nog feller en indrukwekkender geweest moeten zijn. Het schilderij hangt trots en prominent in de tentoonstellingszaal en is een ware blikvanger. Loop er zeker ook even omheen, want op de achterkant van de muur wordt ook het onderzoek naar de achterkant van het schilderij blootgelegd. Verder is het bijzonder om de reconstructies, video’s van het onderzoek en de resultaten te bewonderen.

Boven: Zonnebloemen, 1889 van Vincent van Gogh
Links: reconstructie met vernislagen
Rechts: het onderzoek nader bekeken

Iconisch werk

Al tijdens zijn leven werden de Zonnebloemen van Van Gogh geroemd door zijn broer Theo, vriend Paul Gaugain en andere kunstenaars en kenners. Ook Vincent was ervan overtuigd dat de Zonnebloemen behoorden tot zijn beste werk. Geen wonder dat het tot op de dag van vandaag andere kunstenaars inspireert. Het derde verhaal van de tentoonstelling gaat daarom over de invloed van de Zonnebloemen en hoe andere kunstenaars het werk gebruiken in hun eigen schilderijen, zoals de Nederlander Isaac Israëls, maar ook David Hockney en vele anderen. De drie werken van Isaac Israëls mogen daarom niet ontbreken in de tentoonstelling. De afsluitende wand vormt een ware hommage aan Vincent en de Zonnebloemen.

Boven: Vrouw voor Van Goghs Zonnebloemen, 1916-1920 van Isaac Israëls
Onder: detail en mini-overzicht van de hommage aan de Zonnebloemen

Van Gogh en de Zonnebloemen in het Van Gogh Museum

De zomertentoonstelling Van Gogh en de Zonnebloemen is vanaf 21 juni tot en met 1 september te zien op de eerste verdieping van de tentoonstellingsvleugel. De tentoonstelling bestaat uit 23 kunstwerken, welke bijna allemaal uit het Van Gogh Museum afkomstig zijn, aangevuld met enkele bruiklenen. De zonnige tentoonstelling – begeleid met gele muren – is een ware aanrader voor iedereen.

5 Zonnebloemen van Vincent van Gogh afgebeeld op 5 beeldschermen