maandag 14 juni 2021

Dier van de Maand Tuimelaar dolfijn

Na de duik in de wereld van de haaien, gaan we vandaag verder met het Dier van de Maand: de tuimelaar dolfijn. Deze dolfijn dankt zijn naam aan de tuimelende sprongen die ze kunnen maken boven water. Met krachtige slagen werpen ze zich op boven het water en komen sierlijk weer in het blauw terecht. Tuimelaar dolfijnen spreken heel erg tot de verbeelding. Waarschijnlijk door hun zeer vriendelijke, speelse karakter en uiterlijk. Dolfijnen zijn zoogdieren (geen vissen) en wonen graag in groepen van vijf tot twintig dieren. Ze zijn ook heel nieuwsgierig en leergierig. En deze maand dus Dier van de Maand. (foto’s: Berry de Nijs/Writing Berries – allen gemaakt in Dolfinarium)

Uiterlijke kenmerken tuimelaar dolfijn

Er zijn heel veel verschillende dolfijnensoorten in de wereld, maar alleen de tuimelaar dolfijn is Dier van de Maand. De tuimelaar is gemakkelijk te herkennen aan zijn gestroomlijnde, maar robuuste lichaam. De kop is bol en de snuit smal, waar in de bek tot 100 kleine tandjes zitten. Verder heeft de tuimelaar drie soorten vinnen: rugvin voor stabiliteit in het water, borstvinnen om mee te sturen en de staartvin om snelheid mee te maken. En snel zijn ze! Ze kunnen zo’n veertig kilometer per uur door het water snijden! Tuimelaars kunnen 200-300 kilogram wegen en een lengte tussen de twee en drie meter bereiken. Gemiddeld wordt dit dier 30 jaar oud. Een belangrijk kenmerk van de tuimelaar is het blaasgat bovenop de kop. Dolfijnen hebben longen – net als mensen – en hebben zuurstof nodig. Om te kunnen ademhalen hebben ze dus dat blaasgat op de kop. Gemiddeld kunnen dolfijnen 15 minuten lang hun adem inhouden. Dat is best indrukwekkend. Verder is de dolfijn grijs van boven en heeft hij een witte buik. Dit zijn camouflagekleuren. Van bovenaf kijk je namelijk op de rug en kun je hem niet goed zien, van onderaf wordt je verblindt door het zonlicht wat boven het water schijnt, waardoor de dolfijn ook niet goed te zien is.


Leefgebied tuimelaar dolfijn

Eigenlijk kun je je beter afvragen waar de tuimelaar dolfijn níet voorkomt in de wereld. Het is namelijk de meest voorkomende dolfijn. Ze houden van gematigd, tropische wateren. In koude wateren komen ze niet voor. Dat betekent dat ze niet in de zeeën bij de Noord- of Zuidpool zwemmen. Je kan tuimelaars dus overal tegenkomen. Zelfs in de Noordzee! Toen de Zuiderzee nog open was en de Afsluitdijk nog niet bestond, woonden er veel tuimelaars rondom Nederland. Hun favoriete hapje was de zuiderzeeharing. Maar na het afsluiten van deze binnenzee, verdween deze haring en dus de tuimelaar dolfijn uit onze wateren. Heel soms worden tuimelaars nog wel gespot rondom Nederland en België.



Voortplanting en bevalling tuimelaar dolfijn

De tuimelaar dolfijn heeft een dracht van twaalf maanden. Meestal paren ze in de warme zomermaanden, maar het kan eigenlijk het hele jaar door gebeuren. Er is daardoor niet echt een geboorteseizoen, al worden wel de meeste tuimelaartjes geboren in de lente en de zomer. Een tuimelaartje wordt onder water en (uitzonderingen daargelaten) met de staart eerst geboren om te voorkomen dat de kleine verdrinkt tijdens de bevalling. Na de bevalling duwt ze haar jong snel naar de oppervlakte om adem te happen. Het kalf zwemt meteen met zijn moeder mee. Ze houdt hem in de slipstream naast haar lichaam. Soms zwemt een tante of grote zus van de kleine mee om ook zo af en toe de moeder te ontlasten. Een tuimelaar kalf drinkt melk bij zijn moeder om snel van te groeien. Daarom zijn dolfijnen ook zoogdieren en geen vissen. Een kalf drinkt zo’n twee jaar bij zijn moeder, maar hapt na een paar maanden ook geregeld een visje mee.

Slapen met één hersenhelft

Wist je trouwens dat dolfijnen met één hersenhelft tegelijkertijd slapen? Meestal zwemmen ze al slapend door en zijn ze met één hersenhelft tegelijk in ruste. Als je een tijdje een dolfijn observeert dan zie je soms dat hij met een oog dicht zwemt. Dan is hij dus een hersenhelft rust aan het geven.



Eigen navigatiesysteem

Nog zo een vernuftig overlevingssysteem is de sonar die dolfijnen gebruiken. Door een geluid uit te stoten (die wij niet kunnen horen) kan de tuimelaar onder water objecten en vissen onderscheiden. Dit is heel handig bij het jagen op lekkere hapjes, zoals vis, inktvis en schaaldieren. Deze vangen ze met die kleine scherpe tandjes en slikken het vervolgens in één keer door. De sonar van de dolfijn helpt ze ook te navigeren onder water bij weinig zicht.

Klikjes en piepjes

Dolfijnen maken heel veel gekke en vreemde geluidjes. Wij begrijpen daar niets van en dat is maar goed ook. Het is namelijk de eigen taal van dolfijnen. Al die klikjes, piepjes en fluittonen zijn heel goed te horen onder water. Hiermee kunnen dolfijnen elkaar waarschuwen en met elkaar praten. Volgens onderzoek is bekend geworden dat iedere tuimelaar een eigen ‘naam’ hebben in de vorm van een fluittoon. In communicatie gebruiken ze hun eigen fluittoonnaam, maar ze worden ook bij die ‘naam’ genoemd door anderen. Overigens vormen de sprongen die de dieren maken ook een vorm van communicatie en het hoort bij het speelgedrag van deze vrolijke dieren.

Tuimelaar dolfijnen beschermde diersoort

In Nederland was de tuimelaar ooit een inheemse soort, maar nu niet meer. Op de Nederlandse lijst van bedreigde diersoorten scoort de tuimelaar helaas hoog. Op de internationale rode lijst van IUCN staat de soort als ‘niet bedreigd’ aangemerkt. Een goed teken, maar dat wil niet zeggen dat deze dolfijnen – net als alle andere waterbewoners – geen gevaar lopen. Steeds vaker komen dolfijnen per ongeluk terecht in visnetten waardoor ze verdrinken. Ook plastic troep vormt een gevaar, omdat plastic onder water zich ‘gedraagt’ als een zeedier. Hierdoor wordt het per abuis gezien als voedsel. Door je plastic te recyclen en je troep mee te nemen van het strand kun je de dolfijnen in het wild meehelpen. Veel natuurbeschermingsorganisaties en dierenparken zetten zich ook in voor de wilde dolfijn.


Tuimelaar dolfijnen in de dierentuin

Het enige dierenpark van Nederland waar tuimelaar dolfijnen te bewonderen zijn, is Dolfinarium Harderwijk. Dit park kent veel fans, maar ook tegenstanders (maar dat geldt voor meerdere dierenparken en daar ga ik het niet over hebben). Het allermooiste vind ik om de dolfijnen onder water te bekijken. Er is een lange panoramawand onder de grond waar je deze zoogdieren rondzwemmen in het open water. Ook mag ik graag aan het water staan, met een windje in je haar en het gekabbel van het water waar dan af en toe het geluid van de dolfijnen door heen komt…

Tuimelaar dolfijnen wonen in: Dolfinarium



Ontbreken er dierentuinen in dit lijstje waar tuimelaar dolfijnen te bewonderen zijn? Laat het mij weten. Het gaat hier alleen om dierentuinen in Nederland.