🦈 Writing Berries SHARK WEEK Haaien zijn geen monsters

De filmindustrie wil ons graag iets anders laten geloven, maar haaien zijn echt geen monsters. Okay, ik ben niet zo dol op die puntige bek met dat rode tandvlees en die vele, vele puntige tanden. Maar dat wil niet zeggen dat ieder dier met een niet zo vriendelijk uiterlijk meteen een monster is. Er zijn immers ook heel koddige haaien, zoals de hamerhaai en de kleine hondshaai. En wat dacht je van die vriendelijke reus, de walvishaai. Die ziet er absoluut niet eng uit. Toch hebben haaien dit nare imago en dat komt onder meer door Hollywood – en natuurlijk aanvaringen met haaien in het wild. (foto: Berry de Nijs/Writing Berries)

Haaien in de film

The Meg, Jaws, Deep Blue Sea, The Bait, 47 Meters Down, Sharknado en The Shallows hebben één ding gemeen: al deze haaien zijn losgeslagen monsters. Het gaat vaak om oerdieren, megagroot en vaak familie van de witte haai of van een of andere prehistorische voorouder. Nu heb ik zelf alleen de Jaws-films gezien en voor de rest kunnen ze mij eigenlijk gestolen worden (haaienfobie weet je wel). Maar veel mensen smullen van deze enge thrillers waarbij de mens de vaak zeer intelligente (dat hebben ze dan wel weer goed) roofvis moet zien te bestrijden. Deze films geven met name de witte haai een zeer slecht imago en dat werkt door voor de hele soort. Misschien wordt het eens tijd voor een film met haaien die een lief karakter hebben en de mensheid helpen…

Haaienaanvallen in het wild

Nu zijn de meeste haaien roofvissen. Dat wil zeggen dat zij dus jagen op prooidieren. En soms zien ze mensen aan voor een dier wat normaal op het menu staat. Er zijn veel haaienaanvallen bekend waarbij mensen zwaar gewond raken of zelfs komen te overlijden. Niet per se omdat die haai de mens nu zo lekker vindt, maar voordat hij erachter is wat hij tussen de kaken heeft, is de schade al aangericht. Soms valt een haai aan, omdat hij zich bedreigd voelt door de mens. Of gewoon een slechte dag heeft en die duikers een beetje zat is in zijn gebied. Freek Vonk zegt zelf daar een voorbeeld van te zijn. Hij draagt echter zijn littekens met verve.

Boze wolf-syndroom

Eigenlijk heeft de haai dus last van het boze wolf-syndroom. Dit houdt in dat een dier een imago aangemeten heeft gekregen, wat eigenlijk helemaal verkeerd is. De wolf heeft daar last van door sprookjes waar hij als een sluw, moordend wezen wordt afgeschilderd. De haai heeft daar last van dankzij Hollywood.

Bijzondere oeroude dieren

Voor deze Shark Week heb ik verschillende dierenparken gevraagd om mij te vertellen waarom haaien bijzonder, fascinerend, leuk en interessant zijn. Waar moet ik naar kijken bijvoorbeeld om minder bang te zijn voor deze roofvissen en juist het mooie te zien van hun soort. Nou, daar kreeg ik van deze parken direct antwoord op!

Monique Timmer, Dolfinarium: ‘Haaien hebben meer te vrezen van mensen dan wij van hen. Ze zijn heel belangrijk in de oceanen en rivieren, omdat zij zieke en zwakke dieren weg eten en plagen voorkomen. Ze zijn al miljoenen jaren op de aarde.’

Bioloog/dierverzorger Alex Huiberse ARTIS vertelt: ‘Kom eens kijken hoe het zonlicht op de huid van de luipaardhaaien reflecteert. Dit is een prachtig gezicht. Veel mensen zijn altijd op zoek naar grote haaien, maar juist de kleinere soorten zijn prachtig om te zien. Veel mensen weten niet dat er zoveel soorten op de wereld zijn.’

Jarco Havermans van Ecomare: ‘Haaien zijn misschien wel de slechtst begrepen dieren op deze planeet, waardoor veel mensen er automatisch een afkeer van hebben. Ik hoop dat we door ons werk hier op Ecomare kunnen bijdragen aan het veranderen van het imago van deze dieren die al enorm lang in alle wereldzeeën rondzwemmen en daar van onschatbaar belang zijn voor het in stand houden van ecosystemen.’

Max Janse, Burgers’ Zoo, zwemt geregeld in het haaienverblijf: ‘Wij duiken regelmatig bij de haaien in het bassin om bijvoorbeeld de ruiten schoon te maken. Hier wordt echt vanop gekeken, want haaien zijn toch gevaarlijk? Ja, het zijn dieren die als ze bijten je een probleem geven, maar er zijn maar een tiental haaien van de ruim 360 soorten echt gevaarlijk voor de mens. Het is echt jammer dat dit imago maar niet weg te krijgen is, want haaien zijn werkelijk fantastische dieren met een zeer bijzondere biologie.’

Ilja van SEA LIFE Scheveningen geeft ook nog een bijzonder weetje mee over haaien: ‘Haaien zijn extreem gevoelig en kunnen heel goed ruiken. Ook voelen zij de elektrische spanning in andere wezens om hen heen. Hier in SEA LIFE vinden we het heel belangrijk dat onze bezoekers weten hoe geweldig haaien zijn en hoe kwetsbaar en bedreigd ze zijn. . We houden daarom ook regelmatig Shark Weeks en we geven ook haaienlessen. Het is belangrijk dat iedereen beseft dat haaien alleen maar bijzondere en belangrijke roofdieren zijn. Dat mensen worden aangevallen is nooit hun schuld, want in principe horen wij als landdieren natuurlijk helemaal niet in hun territorium te zijn.’

Rebecca Lam van Deltapark Neeltje Jans: ‘Wat wij willen meegeven aan de bezoeker is met name dat niet alle haaien gevaarlijk zijn, ze belangrijk zijn voor het natuurlijk evenwicht in de zee en ze ook nog eens bijzonder interessant zijn.’

Tja, nu ben ik toch benieuwd naar hoe het zonlicht reflecteert op een luipaardhaai en wil ik de duikers in het haaienverblijf van Burgers’ Ocean zien zwemmen… Deze deskundigen – het zijn allemaal biologen en verzorgers van de haaien – komen de komende dagen nog een aantal keer terug tijdens WRITING BERRIES SHARK WEEK om meer te vertellen over deze fascinerende roofdieren. Die dus qua imago slachtoffer zijn van onbegrip.