Rembrandt & Saskia: tentoonstelling over liefde, trouw en rouw in de Gouden Eeuw

Liefde. Het is een veel bezongen, beschreven en beschilderd thema. Liefde maakt allerlei emoties in je los. En dat is niet alleen van de laatste eeuwen. Liefde is een oerkracht en dat bestaat dus al sinds het begin der tijden. Maar hoe er met de romantiek en liefde werd omgegaan, dat verschilt nog wel eens van eeuw tot eeuw. Hoe verliefd, verloofd en getrouwd zijn er uit zag in de Gouden Eeuw, vertelt de tentoonstelling Rembrandt & Saskia in het Fries Museum. (foto’s: Berry de Nijs/Writing Berries)
Saskia en profil in rijk gewaad, 1633/1634-1642 – Rembrandt van Rijn, detail

Liefde in de Gouden Eeuw

Wist je dat meisjes tot hun 20ste en jongens tot hun 25ste als minderjarig werden gezien in de Gouden Eeuw. Onder die leeftijdsgrens mocht je geen beslissingen nemen over met wie je wilde trouwen en moesten alle ouders instemmen. Het hof maken gebeurde met cadeautjes, samen musiceren en wandelingen maken. Het is een van de thema’s die centraal staat in de tentoonstelling in het Fries Museum. Hoewel het verhaal van Rembrandt en zijn vrouw Saskia centraal staat, worden allerlei andere verhalen van de elite ook belicht. Aan de hand van kunstvoorwerpen, zoals knottekistjes, knottedoeken, bruidsbekers en natuurlijk diverse schilderijen leer je meer over huwelijkstradities in de Gouden Eeuw. Het zilveren huwelijkshart vormt de rode draad door de tentoonstelling. Ik vond het vooral erg leuk dat veel bruiloftstradities van toen nu nog steeds worden uitgevoerd, zoals stukjes op de bruiloft, grote feesten en mooie kleding. En die kleding ligt er ook. Deze zijn zelfs op de schilderijen terug te vinden.

boven: een zilveren bruiloftshart | links: Boerenbruiloft, Jan Miense Molenaar | rechts: portret van Reynu Semeyns, Jan Claesz, 1595

Liefde, trouw en rouw…

De tentoonstelling gaat niet alleen in op liefde, verliefd zijn en trouwen. Ook wat er na de bezegeling van het huwelijk gebeurd wordt op zeer liefdevolle wijze belicht. Zo was het na het trouwen toch wel tijd om kindjes te krijgen. Een hele zaal is er gewijd aan de nakomelingen met grote schilderijen van gezinnen. Er hing ook een klein schilderijtje wat mijn aandacht trok. Veel kindjes overleden in die tijd voor hun vierde levensjaar. Op dit liefdevolle schilderijtje uit 1607 (maker onbekend) ligt een overleden kindje, Aelke van Juckema genoemd. Haar vader – toen al weduwnaar – liet het schilderen. De rozemarijn op het hoofdje van de kleine symboliseert de herinnering… Natuurlijk komt ook ter sprake wat er gebeurde als een man of vrouw kwam te overlijden. Bleef de vrouw achter, dan zocht ze vaak haar toevlucht in een besloten hofje of in een klooster. Een weduwnaar hertrouwde vaak om iemand te hebben om voor het huishouden te zorgen. Rijke mannen namen hiervoor ook vaak een kinderjuf of huishoudster in dienst.

boven: Aelke Juckema, 1607 | links: De kinderen van Pieter Harinxma thoe Slooten, Wybrand de Geest, 1654 | rechts: Meisje met rinkelbel, Jan Claesz, 1600-1609

Rembrandt & Saskia

Het kloppende hart van de tentoonstelling gaat natuurlijk over Rembrandt en Saskia. Hij kwam uit Leiden en zij uit Leeuwarden. Ze trouwen in 1634 in Sint Annaparochie, in Friesland dus. Na de bruiloft verhuist zij naar Amsterdam, waar hij aan de weg timmert als kunstenaar. Rembrandt houdt van haar. Ze is de liefde van zijn leven. Zijn muze. Ze komt voor in vele schilderijen en etsjes. De bronskleurige panelen met schilderijen en intieme etsjes nemen je mee langs hun liefdesverhaal en hun bruiloft. Maar ook naar de tragedie in hun leven. Dat zoon Titus niet hun eerste kind is. Dat Saskia kort na zijn geboorte komt te overlijden en Rembrandt in diepe rouw achter liet. Een prachtig verhaal dat binnen de tentoonstelling met zoveel liefde wordt verteld dat je iedere lijn, iedere penseelstreek en ieder woord in je op wilt nemen. Uiteraard hangen Rembrandt en zijn Saskia zij aan zij in de tentoonstelling. Hij met een ridderlijke helm op, zij met een takje rozemarijn in haar hand… Een atelierkopie van dit laatste schilderij bewonderde ik vorige week al in het Rembrandthuis. Deze is van de hand van de meester zelf, met zoveel liefde geschilderd… het is schitterend.

Alle werken door Rembrandt van Rijn

Romantisch einde

De tentoonstelling eindigt niet op een treurige noot. Het huwelijkshart van zilver is weer te zien (er hangen er meerderen verdeeld over de tentoonstelling) en een opbeurend gevoel dat je voortleeft in je naasten. Een mooi slot aan een zeer liefdevolle tentoonstelling over liefde, tot de dood je scheidt…

Informatie

Rembrandt & Saskia, liefde in de Gouden Eeuw is te zien tot en met 17 maart aanstaande in het Fries Museum te Leeuwarden. Dit ligt op nog geen 10 minuten lopen van het Centraal Station van Leeuwarden aan het Wilhelminaplein. Voor meer informatie, openingstijden, tickets en entreeprijzen ga je naar FriesMuseum.nl.

Rembrandtjaar

Dit jaar is het Rembrandtjaar en daarom ga ik mij zoveel mogelijk onderdompelen in de vele kunstwerken van deze Hollandse meester. Rembrandt & Saskia is de derde tentoonstelling die ik tot nu toe heb bezocht. Wil je meer lezen? Check dan ook deze artikelen over Rembrandt: