Brood – daar zit wat in

Mijn opa was bakker. Dat betekende niet alleen dat hij meehielp met het bakken van het dagelijks brood voor iedereen die het nodig had, maar ook dat hij regelmatig voor ons in de keuken te vinden was. Zijn specialiteiten waren toch wel kaasbroodjes (met eigen gemaakt korstdeeg) en zijn witte vijf vlecht plukbrood. Komende vrijdag zou hij jarig zijn geweest, daarom schrijf ik vandaag eens een blog over iets waar hij van hield: brood. Want ja, daar zit heel wat in!


Rijke geschiedenis
Wanneer je ’s morgens of ’s middags een bammetje smeert en deze met melk, koffie, sap of een kopje thee opeet, dan sta je er eigenlijk niet echt bij stil dat zoiets simpels als brood, zo een rijke geschiedenis zou kunnen hebben. Wist je dat brood al zo’n 30.000 jaar geleden is uitgevonden? Men denkt dat het eerste brood is ontstaan doordat er in die tijd voor het eerst graankorrels werden gekneusd. Dit gebeurde door middel van een steen. Vervolgens werden de gekneusde granen vermengd werd water tot een pap. Deze pap werd gekookt, gedroogd in de zon of gebakken op stenen die eerst in het vuur hadden gelegen. Vervolgens had je een brood. Tortilla’s, Rotis, Naan en Pita zijn allemaal vormen van platte broden die lijken op deze eerste broden.

Land van het rijzende brood
Zoals zoveel moderne uitvindingen zijn toe te dichten aan de Egyptenaren, wordt er door wetenschappers vermoedt dat Egypte ook de bakermat is van het gerezen brood. Uiteraard ging het rijzen van het brood eerst per ongeluk door spontane fermentatie, pas later werden er bewust gist, zuurdesem of bier toegevoegd aan het deeg om het zo te laten rijzen. Doordat deeg rijst kun je grotere broden bakken.

Kwaliteitsgraan
Brood is lange tijd iets geweest dat werd gegeten door de rijken. Graan was namelijk schaars, althans graan van hoge kwaliteit. Pas in de 12de eeuw werd brood een onderdeel van het volksvoedsel. Echter aten de rijke luxe brood van wit tarwebloem (wittebrood of herenbrood) en de armen konden brood kopen op basis van rogge, boekweit, haver of gierst.

Bierresten & starters
Gist was niet altijd voor iedereen zomaar voor handen. Om het brood te laten rijzen werd er tot in de 19de eeuw vooral gebruikt gemaakt van bierresten. Vooral bier met veel gist – wit bier bijvoorbeeld – was hier uitermate geschikt voor. Maar veel bakkers maakten gebruik van een zogeheten starter: een mengsel van meel en water dat na een paar dagen rusten vanzelf ging gisten.

De Warme Bakker
Het beroep van broodbakker kreeg in de Middeleeuwen steeds meer aanzien. Ieder dorp of stadje in Europa had wel een of twee bakkers die zorgden voor het dagelijks brood. Zij haalden het gemalen graan bij de graanmolens. Dit was een redelijk kostbaar proces, waardoor brood niet voor iedereen betaalbaar was. Dat veranderde echter in 1856 toen in Amsterdam de eerste broodfabriek werd opgericht. Dankzij de afschaffing van de Wet op het Gemaal kon er op grote schaal – en veel goedkoper – graan en tarwe worden vermalen. Hierdoor ging de prijs van brood aanzienlijk naar beneden. Ook andere steden bouwden een broodfabriek. Hierdoor gingen steeds meer Nederlanders tarwebrood eten. Aan het einde van de 19de eeuw at men bijvoorbeeld drie keer zoveel tarwebrood dan in het midden van diezelfde eeuw. In 1967 mocht brood ook verkocht worden door supermarkten.

Nederland Broodland
Wij Nederlanders houden wel van een sneetje brood. Uit analyse blijkt dat we gemiddeld per persoon zo’n 60 kilogram brood per jaar oppeuzelen. En dat kan roggebrood zijn, maar ook speltbrood, een lekker wit bolletje (met pindakaas) of een donkerbruine boterham. In Nederland zijn zeer veel verschillende smaken brood en broodjes verkrijgbaar, van tijgerwit tot brood met maanzaad. Voor iedereen wat wils dus. Lekker hoor!