Zeep: schuimende schoonmaker

Zeep is misschien wel het meest gewone reinigingsmiddel dat je in huis hebt. Je vindt het ook in ieder huishouden, maar ook vaak op kantoor en onderweg. Het wordt in verschillende uitvoeringen verkocht: vloeibaar, als een blokje, met verzorgende bestanddelen of een ingebouwde scrub. En natuurlijk met een heerlijke geur. Want ook geurbeleving hoort bij zeep. Wist je dat zeep eigenlijk in eerste instantie niet bedoeld was voor mensen om zich mee te wassen?


Wassen van wol
Zeep werd heel vroeger niet gebruikt voor persoonlijke verzorging, maar voor het wassen van wol. Wol moest namelijk flink ontvet worden om het te kunnen verven. De eerste zeep bestond uit een mengeling van assen, water en dierlijke vetten (zoals lanoline op een schapenvacht). De Sumeriers ontdekten dat het asmengsel van as en water een reactie aanging met het wolvet, zodat ze de wol konden reinigen en ontvetten. Deze ontdekking leidde naar de eerste vormen van zeep.

Plantaardige vetten in je bad
In de Oude Wereld was het niet gewoon om een bad te nemen. Alleen handen, voeten en gezicht werden gewassen. Waarschijnlijk had dit ook te maken met de schaarste van water en voor handen, voeten en gezicht heb je niet veel nodig. De oude Egyptenaren daarentegen vormden hier een uitzondering op. Baden was een ritueel en veel Egyptenaren gingen dagelijks in zijn geheel in bad. Zij wasten het hele lichaam met een soort zeep bestaande uit dierlijke en plantaardige vetten gecombineerd met alkalische zouten.

Romeinse badcultuur
Dankzij de Romeinen danken wij de hedendaagse badcultuur en ook in het Midden Oosten was baden een interessant ritueel. In de oude Romeinse badhuizen werd alleen geen zeep gebruikt, maar zij vermengden het badwater met etherische oliën voor een heerlijke geur. Met fijn zand werd de huid gescrubd om vuil en dode huidcellen te verwijderen. Bovendien was het niet chic om je met dierlijke vetten te wassen. In veel Romeinse geschriften komt voor dat de Romeinen niet de enigen waren die persoonlijke verzorging hoog achtten. Ook de Kelten, Germanen en Galliërs waren altijd schoon qua kleren en lichaam. Zij gebruikten volop zeep van dierenvetten en assen, voor de persoonlijke verzorging, maar ook om het haar rood te kleuren.

Middeleeuws zeepmakersgilde
Na het vallen van het Romeinse Rijk en het verdwijnen van verscheidene stammen in Europa, verdween ook het dagelijkse badritueel. Wassen werd als niet gezond gezien en zeep werd alleen gebruikt om kleding mee te wassen. Het duurde tot aan de 17de eeuw voordat Europeanen weer eens aan de persoonlijke hygiëne gingen denken. Toch was er al vanaf de 7de eeuw sprake van een zeepmakersgilde, met recepten die over gingen van vader op zoon. Deze geheime zeeprecepten waren echter alleen bestemd voor het kleuren van textiel.

Verschillende soorten zeep
Langzaam werden er verschillende soorten zeep uitgevonden. Er werd speciale zeep gebruikt voor de was, persoonlijke hygiëne, als shampoo en natuurlijk om mee te scheren. Italië, Spanje en Frankrijk waren de eerste zeep producerende landen. Zij maakten gebruik van olijfolie voor de vetten en voegden hier geurstoffen aan toe. Een paar eeuwen later startte de zeepmakerij in Engeland. Hier werd wel weer met dierlijke vetten en assen gewerkt om blokken zeep te maken.

Schuimende schoonmakers
Waarom zeep van dierlijke of plantaardige vetten en assen of etherische oliën nu zo goed schoonmaakte, werd jaren later uiteengerafeld door verschillende wetenschappers. Gelukkig maar, want die voorlopers van zeep waren eigenlijk niet zo heel goed voor je huid en konden soms schadelijk zijn voor de gezondheid. Nu kunnen we kiezen uit verschillende soorten zeep die de huidbarrière of natuurlijke bescherming van het haar respecteert en op een milde reinigt, verzorgt en verfrist. Want ja… het lekkerste van zeep is natuurlijk het heerlijk geurende rijke schuim.