Schrijfcoachtip Oorlogsverhalen

Mei is de maand waarin we van de lente overgaan naar de zomer. Het is de maand van herdenkingen en bevrijdingsfestivals in het land, want naast de nationale herdenking op 4 mei op de Dam worden er op locatie nog verschillende andere herdenkingen gehouden. Bijvoorbeeld op speciale begraafplaatsen van geallieerde militairen en bij diverse monumenten. Hoewel de Eerste en Tweede Wereldoorlogen ver achter ons lijken te liggen, is de dreiging van oorlog nog altijd aanwezig. Oorlog en conflicten zijn in de literatuur altijd heel populair gebleven. Al is het maar, omdat een dergelijke strijd de ultieme slag tussen goed en kwaad is. Daarom zullen oorlogsverhalen nog altijd geschreven worden. (foto’s: Berry de Nijs/Writing Berries)

Oorlogsverhaal als genre

Oorlogsverhalen of oorlogsromans zijn een genre binnen de literatuur op zich. Het verhaal gaat of over de oorlogsjaren zelf of over de effecten die hun sporen hebben nagelaten op naoorlogse generaties. Het verzet, vervolging, martelingen, onderduiking en strijd zijn allemaal onderwerpen die in een dergelijk verhaal verwerkt kunnen worden. Hier kan een historische oorlog de basis voor vormen, maar ook zeker een fictieve oorlog (bijvoorbeeld in een science fiction verhaal). Een van de bekendste boeken over oorlog is van Leo Tolstoj, genaamd Oorlog en Vrede, maar ook De Aanslag van Harry Mulisch en Oorlogswinter van Jan Terlouw zijn zeer bekend. De laatste is een van mijn lievelingsboeken over de Tweede Wereldoorlog. Het staat samen met de jeugdromanserie De Vos van de Biesbosch van Ad van Gils nog altijd in mijn boekenkast.

Voorwaarden oorlogsroman

Een oorlogsroman moet dus gaan over oorlog of over de nasleep ervan op de personages in het verhaal. Wanneer je besluit om een roman over de Eerste of Tweede Wereldoorlog te schrijven, weet dan dat je de feiten wel juist moet hebben. Historische feiten zorgen ervoor dat het verhaal in het tijdsbeeld past, zelfs als je de rest van het verhaal erbij verzint. Zorg dus dat je echt veel onderzoek doet naar de tijd en het tijdsbeeld. Er zijn genoeg historische documenten die je hiervoor kan raadplegen. Bijvoorbeeld in de bibliotheek, op internet en bij het Nationaal Archief in Den Haag. Je kan natuurlijk ook met oorlogsslachtoffers of nabestaanden van hen praten. Zorg dat je feiten kloppen, dat geeft vrijheid om je verhaal te schrijven.

Duidelijk beeld goed en kwaad

Hoewel een oorlog veel verhalen kent, is er een thema wat altijd naar voren komt: de strijd van goed (de onderdrukte, de verzetsstrijder, het slachtoffer) tegen kwaad (de onderdrukker, de agressor). Schrijf je een verhaal over een oorlog die allang is geweest, dan zal je lezer de slechterik makkelijk kunnen identificeren. Je hoeft echt niet alle clichés uit de kast te trekken om dat karakter neer te zetten. Breng je een fantasieverhaal over oorlog tot leven, dan zal je wellicht iets beter je best moeten doen om de agressor te identificeren om ervoor te zorgen dat je lezer wil dat de goede overleefd. In deze strijd van goed en kwaad hoeft de slechte partij niet per se te ontwikkelen. De held mag in deze wel een round character zijn. Wil je toch dat de lezer ook iets van sympathie ontwikkelt jegens de overheerser, dan mag dat natuurlijk best. Nogmaals, oorlog kent vele verhalen.

Oorlog als decor

Oorlog kan het hoofdthema zijn van je verhaal, maar kan ook een decor zijn voor een heel ander verhaal. Want veel mensen leven ook gewoon door, terwijl er oorlog woedt. Dat kunnen ook heel interessante verhalen zijn. Hierbij is oorlog wel een thema, maar ligt het iets meer op de achtergrond. Hoe is het bijvoorbeeld om verliefd te worden op een soldaat? Hoe hou je een bedrijf draaiend als alles om je heen verwoest is? Hoe zorg je ervoor dat de kinderen zo min mogelijk van alle ellende meekrijgen? Misschien lost een detective tussen al het geweld wel een belangrijke moord op (detectiveroman). Familieromans die zich afspelen tijdens de oorlog vormen bijzondere alledaagse tafereeltjes, terwijl buiten de storm raast.

Oorlogsverhaal schrijven

Ga je een verhaal over een oorlog schrijven, dan is het dus goed om de feiten te kennen, duidelijk te maken op de eerste bladzijdes welke oorlog het is (dat geeft direct een heel goed beeld) en tegen welke partij er gevochten wordt. Deze combinatie zorgt ervoor dat de lezer direct weet waar in de geschiedenis hij of zij zich bevindt. Verwerk de feiten op organische wijze in je verhaal, zonder dat het een droge geschiedenistekst wordt. Je kan altijd nog een voorwoord schrijven of een bijlage maken met daarin een educatieve tekst waarin je nog wat historische feiten uit de doeken doet, als dat je lezer kan helpen bij het begrijpen van het tijdsbeeld en wanneer het verhaal zich afspeelt. Dit kan zelfs extra verdieping geven aan je verhaal. Hou tot slot voor ogen wie je lezer is. Bij een roman voor kinderen zal je wellicht iets meer uit moeten leggen dan in een roman voor volwassenen.

Succes met schrijven!