Rosa Bonheur, de Kracht van het Dier in De Mesdag Collectie

Rosa Bonheur (1822-1899) was een Franse kunstenares met een heel bijzondere kijk op de wereld. Ze werd geboren in Bordeaux in een echte kunstenaarsfamilie. De familie besloot al snel naar de kern van de cultuur te gaan en verhuisden naar Parijs. Op jonge leeftijd maakte Rosa al furore op De Salon (een kunsttentoonstelling voor jong en gerenommeerd talent) met een schilderij van twee konijntjes. Dat was eigenlijk het begin van een prachtige carrière van een powervrouw in de kunst. Haar specialiteit was de dierenwereld, iets wat eigenlijk was voorbehouden voor mannelijke kunstenaars. Toch kon zij iets wat geen ander op dat moment kon: de ziel van het dier vangen. Van olijke schapen tot de angst in de ogen van vluchtende paarden… zij zag het en laat het haar kijkers nu nog zien. Een bijzondere vrouw die wordt geëerd met een bijzondere tentoonstelling in De Mesdag Collectie in Den Haag. (foto’s: Berry de Nijs/Writing Berries)

Hart voor dieren

De twee konijntjes waren wellicht het eerste schilderij wat ze toonde op De Salon in 1841, het eerste wat voor veel geld werd verkocht was De Paardenmarkt (1852-1855). Een dynamisch werk waarbij de paarden centraal staan. Met de opbrengst hiervan kocht ze een chateau in By met landgoed waar ze naar hartenlust kon tekenen en schilderen. Het landgoed ligt aan de rand van Fontainebleau, een prachtig bosrijk gebied waar natuurlijk veel dieren te vinden zijn. Zelf had ze ook veel dieren, waaronder schapen, honden, katten, (tropische) vogels, apen, een hert genaamd Jack (of Jacques) en een paar leeuwen afkomstig uit het circus. Zij ving deze dieren op en zag hen als haar vrienden. Ze bestudeerde ze, schilderde en tekende talloze studies en ving zo het karakter van ieder individu. Rosa was in die tijd lid van de dierenbescherming en plaatste het dier voorop in haar werken. Soms in alle rauwheid van emoties. In het portret van Edouard Dubufe wordt Rosa geportretteerd als de kunstenares met penseel in de hand. Dromerig kijkt ze weg uit het frame, terwijl de os, die Rosa zelf schilderde in dit portret, je recht aankijkt. Dit typeert eigenlijk precies hoe zij was.

Schetsmatig werken

Rosa maakte verschillende monumentale doeken die zij verkocht om van te leven. Om deze monumentale grote schilderijen te kunnen maken, bestudeerde ze de dieren om haar heen en maakte talloze studies. Deze schetsen en studieschilderijen werden niet verkocht, omdat ze deze dus als studiemateriaal en inspiratie gebruikte voor haar schilderijen. Uniek dus dat je in deze tentoonstelling vooral die prachtige studies kan bewonderen met daarnaast verschillende, kleinere werken van haar hand. Wat dacht je bijvoorbeeld van een studie van de verschillende uitdrukkingen van schapen, vossen, herten en leeuwen? Er hangt een schilderij waarbij vooral de bilpartij van een paard is uitgewerkt, maar de kop weer niet. Het gaat vooral om de details. Hoe het licht valt op een vacht of in het oog van een dier, hoe de kleuren zich verhouden tot de omgeving – of juist niet – en hoe een dier zich beweegt. Dit schetsmatige werken past overigens perfect bij hoe bijvoorbeeld Sientje Mesdag zelf werkte. Het zijn stuk voor stuk prachtige werken.

Moderne, unieke vrouw

Naast haar prachtige werk, staat ook het levensverhaal van Rosa centraal in deze tentoonstelling. Het is immers de eerste tentoonstelling in Nederland over haar werk en leven, dus is het belangrijk om goed kennis met haar te maken. Rosa was een bijzondere vrouw en haar tijd eigenlijk ver vooruit. Zo leefde ze samen met een vrouw, waarmee ze ook samenwerkte; Nathalie Micas. Ze kende haar al heel lang en hoewel het nooit openlijk is bevestigd, was het duidelijk dat ze een stel waren. Na het overlijden van Nathalie kwam kunstenares Anna Klumpke bij haar wonen. Zij waren samen tot aan het overlijden van Rosa. Ook bijzonder aan Rosa was haar korte haar, iets wat je in die tijd niet veel zag bij vrouwen. En ze droeg graag broeken, want dat was veel prettiger als ze aan het werk was. Echter moest ze daar wel toestemming voor krijgen, want het was verboden om als vrouw broeken te dragen. Ieder half jaar moest ze hiervoor een ontheffing aanvragen via haar dokter en de lokale politie. Een voorbeeld van dat document is tevens opgenomen in de tentoonstelling. Daarnaast was ze de eerste vrouw die werd benoemd tot Officier van het Légion d’honneur, een zeer hoge onderscheiding in Frankrijk.

Prachtige tentoonstelling

Rosa Bonheur, de Kracht van het Dier, is een prachtige tentoonstelling voor iedereen die van dieren houdt. Bovendien is het gewoon bijzonder om haar schetsen, tekeningen en studies te bewonderen. Het zijn immers bijna foto’s zo prachtig is alles uitgewerkt tot aan de kleinste haartjes aan toe. De tentoonstelling bevat vier zalen, twee beneden en twee boven. Ben je geïnspireerd geraakt? Neem dan plaats aan de tekentafel en teken zelf een dier na van een foto, van een van de werken van Rosa of van het model van de vos die daar op je staat te wachten. Je mag je kunstwerk daarna zelfs tentoonstellen aan de lijn langs de wand.

Praktische informatie

Rosa Bonheur, de Kracht van het Dier, is te zien tot en met 19 januari 2025 in De Mesdag Collectie in Den Haag. Rondom de tentoonstelling zijn er verschillende lezingen en workshops. Helemaal tijdens ‘Dierendag in De Mesdag Collectie’ op 4, 5 en 6 oktober, want dan geniet je van gratis workshops en rondleidingen. Kijk voor tickets, openingstijden, bereikbaarheid en alle informatie rondom het dierendagweekend en de andere lezingen op DeMesdagCollectie.nl.