Schrijfcoachtip Sportende personages

De Olympische Spelen zijn voorbij, de voetbalcompetitie is weer begonnen, de Paralympisch Spelen beginnen vandaag en er komen van de winter weer schaatswedstrijden aan op televisie. Nu geniet je ook nog van wielrennen, veldrijden, hockey, 3x3 basketbal, turnen, hockey en nog veel meer sporten. Nederland is een echt sportland en daarom is het helemaal niet zo gek als je hoofdpersoon ook sport. Misschien professioneel, misschien als amateur of gewoon als hobby en uitlaatklep. Hoeveel kennis heb je nodig van de sport om dit op te nemen in een verhaal? (foto’s: Berry de Nijs/Writing Berries)

Sandra, de ster van de tennisbaan

De serie ‘Sandra, de ster van de tennisbaan’ behoorde tot die meidenboeken die ik als tiener verslond. Geschreven door Jennifer Bellis die als geen ander wist hoe je leuke, spannende boeken voor jonge meiden moet schrijven. Ik zat in die tijd zelf op tennis, dus de connectie was snel gemaakt. Wat ik vooral heel leuk vond aan de boeken, was dat het niet per se alleen maar over tennissen zelf ging. Het ging vooral over vriendinnen, reizen, avonturen en doorzetten – vooral als alles tegen leek te zitten. Wanneer het dan wel over een training of wedstrijd ging, dan weet Jennifer het zo te vertellen dat het voelt alsof je naar de wedstrijd zit te kijken. Zelfs vanuit het perspectief van hoofdpersoon Sandra. Ik heb geen idee of Jennifer zelf heeft getennist of gewoon goed wist hoe ze dit moest beschrijven door veel naar de sport te hebben gekeken en research te hebben gedaan. Maar het is wel goed beschreven. En daar draait het om als je hoofdpersoon aan sport doet.

Kennis van de sport

Moet je echt kennis hebben van een sport om deze te kunnen gebruiken in een verhaal? Het is wel fijn natuurlijk als je weet hoe een puntentelling in elkaar steekt of wat de bijzondere spelregels zijn. En op wat voor ondergrond er wordt gespeeld. Je kan hiervoor natuurlijk sportwedstrijden kijken. Op Eurosport is er dagelijks sport te zien en online of via streamingsdienst HBO kun je veel voorbeelden bekijken. Tevens helpt het je om de spanning te voelen die bij een wedstrijd komt kijken.

Zelf beoefenen of niet

Moet je de sport zelf beoefenen? Het helpt als je weet hoe hard een hockeybal kan aankomen op je scheenbeen of in het gezicht, maar het hoeft natuurlijk niet. Als schrijver kun je met je gezonde dosis inlevingsvermogen en creativiteit best goed beschrijven hoe het voelt om verzuurd te zijn, te vallen over een horde of in ademnood te komen die laatste 10 meter zwemmen in het zwembad. Een van mijn hoofdpersonen loopt hard en doet aan atletiek. Ik kan niet hardlopen en heb wel eens een speer geworpen, maar ik beoefen het verder niet. Ik weet wel wat verzuring is en hoe het voelt in je longen als je flink buiten adem bent. Gebruik dat samen met de kennis van de sport en je komt echt een heel eind om geloofwaardig over sport te schrijven.

Sport als onderwerp

Bij Sandra, de ster van de tennisbaan, vormt tennis de basis van het boek. Dat geldt ook voor voetbal in Snelle Jelle (Ad van Gils) en Koen Kampioen (Fred Diks). Sport komt niet alleen voor in kinderboeken (al zijn het er wel meer over heel veel uiteenlopende sporten). Naast heel veel journalistieke sportboeken van verslaggevers en sporters zelf, zijn er ook fictie verhalen, al moet je die wel goed zoeken.

Sport als uitlaatklep

Een van mijn hoofdpersonen is zeer sportief, maar hij doet het niet op professioneel niveau. Hardlopen doet hij vooral om het hoofd leeg te maken. Wanneer sport voor je personage een uitlaatklep is en het wel belangrijk is om het verhaal zo nu en dan wat rust of juist vaart mee te geven, dan hoef je eigenlijk niet alles tot in de kleinste details te beschrijven. Misschien doet je karakter wel aan yoga. Dan is het zen-moment, het rustige bewegen van positie naar positie en de ademhaling veel belangrijker. Misschien realiseert het personage zich wel, terwijl diegene in de warrior-pose staat, dat hij of zij veel sterker is dan diegene had verwacht. Je kan het dan gebruiken om sommige zaken extra onder de aandacht te brengen. Bij het hardlopen kan de monotone dreun van de stappen en het ritme bepalen wat er omgaat in een personage. Dit kan ook hardfietsen zijn of dansen. Net wat er bij je personage past.

Tips voor sportende personages

Maak het jezelf niet te lastig als je sport wil introduceren als onderdeel van een verhaal. Iedereen beweegt en kent dus best wel de basisprincipes van verzuring, buiten adem raken, zweten en hijgen. Is sport een bijzaak in het verhaal? Verdiep je er dan ook in om de juiste details te kunnen gebruiken. Je hoeft er echter niet zo diep in te gaan als wanneer sport het thema vormt van het verhaal.
Vormt sport het thema van je verhaal, zorg dan dat je de sport echt kent. Praat met sporters, doe eens een training mee om te voelen hoe een stick of racket in de hand ligt, stap op het ijs of ga gewoon kijken op de ijsbaan. Hierdoor leer je de bijkomende geluiden kennen, maar ook de geuren die er hangen en hoe sporters bewegen. Zorg ook voor kennis van materiaal, kleding en sportattributen. Door research te doen, komt je verhaal echt tot leven. Start eens met een verhaal over de sport die jijzelf beoefent en kijk waar je uitkomt. Lukt het je om de specifieke details te beschrijven? Schrijf daarna eens een verhaal over een sport die je niet beoefent en laat dit lezen aan iemand die er wel kennis van heeft. Je zal merken dat het helpt en je zo een prachtig verhaal kan schrijven over ballet, synchroonzwemmen, schoonspringen, baanwielrennen, cricket of welke andere sport dan ook.