Dier van de Maand Jan-van-gent

De eerste keer dat ik een Jan-van-gent in het echt zag, was bij Ecomare. Ik was daar natuurlijk om zeehondjes te kijken en de diertjes in de opvang beterschap te wensen. In de opvang bevonden zich ook Jan-van-genten. Later kwam ik deze dieren weer tegen in Artis. Daar spetteren de vogels er op los tussen de zwartvoetpinguïns. Dat is een bijzondere combinatie. Jan-van-genten zijn prachtige vogels om te zien en je komt ze niet zomaar overal tegen. Daarom zet ik ze deze maand in het zonnetje. (foto’s: Berry de Nijs/Writing Berries) Ecomare

Uiterlijke kenmerken Jan-van-gent

Een volwassen Jan-van-gent heeft een prachtig uiterlijk. Het is een grote vogel van 89 tot 102 centimeter groot met lange, smalle vleugels die een spanwijdte van 170 tot 180 centimeter kunnen bereiken. Hij is vrij licht, slechts 2,5 tot 3 kilogram. Dit is een ideaal gewicht voor vogels die onderwater kunnen zwemmen en op de luchtstromingen van de wind vliegen. De Jan-van-gent heeft een lange, spitse kop met een spitse snavel. Ook de staart is heel spits. Het verenkleed is voornamelijk wit met zwarte veren aan het uiteinde van de vleugels en staart. De kop is lichtgeel van kleur. Heel mooi zijn de lichte ogen, die door een blauwe ring worden geaccentueerd. Het is echt een markante verschijning. Wist je trouwens dat de Jan-van-gent familie is van de aalscholvers en de pelikanen? Ecomare

ARTIS

Waar komt die naam vandaan

De naam Jan-van-gent doet vermoeden dat de ontdekker van deze vogels de naamgever zou zijn. Toch heeft de naam niets met de stad Gent of met de Engelse prins Jan van Gent te maken. De naam wordt namelijk al eeuwen gebruikt en is zelfs terug te voeren naar geschriften van zeventiende-eeuwse walvisvaarders. Gent is eigenlijk een soort verbastering van het Engelse en Nederlandse woord gannet of gander, wat mannetjesgans betekent. Waarom dan Jan-van ervoor? Het kan zijn dat het een soort verbastering is van de Schotse naam ‘bassaan’ (van de broedplaats) wat kan klinken als Jan-van. Daarnaast had men in die tijd de gewoonte om een mannennaam aan vogels te geven en dat de naam Jan in veel uitdrukkingen voorkomt. Wat de precieze reden is, dat is niet duidelijk. Ecomare

Leefgebied Jan-van-gent

De Jan-van-gent kan je op veel verschillende plekken in de wereld tegenkomen. Vooral tijdens het broedseizoen in de zomer kunnen klippen van rotsige eiland vol zitten met deze vogels. Je kan ze tegenkomen in Canada, ronde Britse Eilande, bij het Franse Bretagne, in IJsland, Noorwegen, Helgoland en zelfs het Noordereiland van Nieuw-Zeeland en aan de zuidkant van Australië. Zelfs in de Noordzee kun je Jan-van-genten tegenkomen. Dit is meestal in de herfstmaanden en slechts 20.000 vogels die dan onze kant op komen. De grootste kolonie is te vinden op Bass Rock in Schotland, waar zo’n 150.000 vogels samenkomen. De vogels overwinteren op zee en daar worden zeer lange tochten voor gemaakt naar de Middellandse Zee, het Caraïbisch gebied en zelfs tot aan de Golf van Mexico. Om deze lange tochten te vergemakkelijken volgen ze schepen. Dat maakt het vliegen op de wind een stuk minder vermoeiend. ARTIS

Ecomare

Sociaal leven Jan-van-gent

Jan-van-genten zijn vaak in grote groepen samen te vinden. Het mooie is dat deze vogelsoort paart voor het leven. De band tussen een mannetje en vrouwtje houdt zelfs aan na het broedseizoen. Daarbij keren ze, net als ooievaars, ieder jaar terug naar het oude nest. Pas als een Jan-van-gent vijf of zes jaar is, wordt er één blauwwit ei gelegd. Om de beurt houden de ouders het ei warm. Dat doen zij met hun extra goed doorbloedde zwemvliezen. Pa en ma zorgen heel goed voor hun ei, want ze leggen er echt maar één per keer. Na ongeveer drie maanden is het jong zelfstandig, maar hebben nog wel een bruin met wit gestippeld verendek. Het typische Jan-van-gent verenkleed krijgt het pas rond het vijfde levensjaar. Hoewel de vogels graag in een grote kolonie samen broeden, zijn ze er niet van gediend als een nieuwsgierige vogel komt buurten; de Jan-van-gent is dan heel territoriaal en kan met zijn snavel flink hakken en bijten. Jagen doet deze vogelsoort ook vaak in een groepje. Zo heb je meer kans om een lekker hapje, zoals een makreel, haring, sprot of spiering, te verorberen. Ecomare

Torpedoduikers

Dat jagen is overigens best spectaculair om te zien. Zo spot de vogel de vis al hoog vanuit de lucht, waarop er een torpedo-achtige stootduik volgt vanaf 30 meter hoogte. De vogel duikt loodrecht in zee, waarbij de vleugels voor de stroomlijning helemaal worden ingevouwen. Met zo’n 100 kilometer per uur duiken ze dan het water is. Door de bouw van de Jan-van-gent wordt de impact van deze klap opgevangen. Onder water gaat de jacht door, want dan zwemt de Jan-van-gent achter de vis aan, totdat hij deze te pakken heeft. Je kan dit schouwspel in de Noordzee soms aanschouwen. En als je geluk hebt, dan zie je er ook nog eens jagende bruinvissen tussen zwemmen. ARTIS

Klimaatverandering en bedreigingen in het wild

Gelukkig is de Jan-van-gent niet bedreigd in het wild, omdat er (zo schat men) tussen de 1,5 miljoen en 1,8 miljoen vogels wereldwijd zouden wonen. Dat is natuurlijk hartstikke mooi, maar deze watervogels hebben we te maken met allerlei bedreigingen in en om de oceanen waar ze wonen. Denk hierbij aan de vervuiling van de zee, overbevissing en olie op het water. Ook vistuig kunnen, door het aas aan de haken, een bedreiging vormen voor de Jan-van-gent. Daarnaast komt verstrikking in bijvoorbeeld netten, kitesurf spullen of viskisten voor. Jan-van-genten die stranden op een van de Waddeneilanden worden vaak overgebracht voor revalidatie naar Ecomare. ARTIS

Ecomare

Jan-van-gent in de dierentuin

De Jan-van-gent vogels kom je niet vaak tegen in een dierenpark in Nederland. Sterker nog, er is maar één dierenpark waar je deze bijzondere watervogels kan bewonderen en een opvangcentrum waar een vast groep verblijft die na revalidatie niet meer terug kon naar zee. Nu fungeren zij als begeleiders van opgevangen vogels, zodat deze weer kunnen aansterken. Dit is heel goed voor Jan-van-genten, omdat ze juist zulke sociale groepsdieren zijn. Ecomare

Jan-van-genten wonen in: ARTIS | Ecomare

ARTIS

Ontbreken er dierentuinen in dit lijstje waar Jan-van-genten te bewonderen zijn? Laat het mij weten door middel van een berichtje via het contactformulier of een reactie onder dit artikel. Het gaat hier alleen om dierentuinen in Nederland.