Februari: de kortste maand van het jaar

Nog maar een paar dagen en dan is februari alweer voorbij. De enigste maand die 28 dagen heeft, behalve in een schrikkel- of sprokkeljaar: dan telt februari 29 dagen. Dit is slechts een keer in de vier jaar. Maar waarom is februari eigenlijk zo kort? Daarvoor moeten we terug naar de tijd dat de kalender werd bedacht: ten tijde van het Romeinse Rijk.



10 maanden + 2
Eigenlijk bestond de kalender uit slechts tien maanden, omdat de Romeinen de wintermaanden niet de moeite waard vonden om te tellen. Het jaar begon dus eigenlijk op maart, wat ook logisch is als je bedenkt dat de maanden september, oktober, november en december de Latijnse getallen 7, 8, 9 en 10 in zich dragen. Januari en februari werden later toegevoegd aan de kalender als de laatste twee maanden van het jaar. Zo kregen de wintermaanden toch een naam. Pas in het jaar 456 werden januari en februari de eerste twee maanden van het jaar.

Schrikkeljaar
Het verdelen van het jaar in maanden hebben we te danken aan de Romeinse keizer Julius Ceasar, die geheel in stijl een maand naar zichzelf vernoemde (Julius in het Latijn werd de maand juli). In 1582 werd deze kalender onder Paus Gregorius XVII aangepast en verspreid over de katholieke landen. Deze gregoriaanse kalender gebruiken wij nu nog steeds. De juliaanse kalender was gebaseerd op een zogeheten tropisch jaar, dit is de tijd die de aarde nodig heeft om een volledige baan om de zon te kunnen maken. Een tropisch jaar in de juliaanse kalender telde exact 365,25 dagen, maar omdat een tropisch jaar 365,2422 dagen duurt loopt de juliaanse kalander al gauw iedere 1.000 jaar 7,8 dagen achter op de zon. Om deze afwijking te corrigeren werd het schrikkeljaar ingevoerd.

29 dagen
Om het systeem overzichtelijk te houden sprak men af om ieder jaartal dat deelbaar is door 4 of 400 wanneer het om eeuwwisselingen gaat, uit te roepen tot schrikkeljaar. Dit schrikkeljaar levert dan een extra dag op. Omdat februari al een korte maand was, werd deze dag aan de tweede maand toegevoegd. Schrikkeljaar bestond echter ook al tijdens de juliaanse kalender. De extra dagen werden daarom eerst aan het einde van het jaar toegevoegd. Toen de kalender veranderde en februari de tweede maand werd, heeft men dit eigenlijk zo gelaten. Soms moest men dusdanig inhalen op de zon dat er naast een 29ste ook een 30ste dag aan februari werd toegevoegd. Zover we weten is dit drie keer voorgekomen in de geschiedenis.

Sprokkelen of springen?
Schrikkeljaar wordt in Nederland ook sprokkeljaar genoemd. Echter heeft deze extra dag niets te maken met het verzamelen (sprokkelen) van tijd. Sprokkelen is een verbastering van het Oudnederlandse woord ‘sporkelen’, wat ‘verspringen’ betekent. En dat is wat er eens in de vier jaar gebeurd: het jaar verspringt met een dag. In het Engels wordt een schrikkeljaar daarom ‘leap year’ genoemd.

Reinigen
Februari is vernoemd naar de Romeinse god Februus, de god van de purificatie. In de tijd van het Romeinse rijk werden in deze periode reinigingsrituelen uitgevoerd om zo weer schoon en rein het nieuwe jaar in te gaan. Deze reinigings- en vruchtbaarheidsfeesten staan bekend onder de naam Lupercalia, omdat deze feesten werden gehouden ter ere van de wolfsgod Lupercus. Met deze feesten werd de komst van de lente gevierd en ondergingen veel jongeren speciale overgangsrituelen naar de volwassenheid.

Wist je dat…
…in een gewoon jaar februari op dezelfde dag van de week begint als maart en november?
…in een schrikkeljaar februari op dezelfde dag van de week begint als augustus?
…dat 30 februari in de geschiedenis 3 keer is voorgekomen?
…februari tot het jaar 456 de laatste maand van het jaar was?
…februari de maand is van winter, liefde, carnaval en vruchtbaarheidsrituelen?
…wij schrikkeljaren nodig hebben om ‘gelijk’ te blijven met de zon?
…28 dagen gelijkstaat met de maancyclus?