Slaap: om het batterijtje op te laden

Slaap. Pas als je het tekort komt, weet je hoe belangrijk het voor je is. Want wanneer je te weinig uren maakt of een slechte kwaliteit nachtrust hebt, ben je moe, soms humeurig en komt er maar weinig uit je handen. Bij een slaaptekort kun je zelfs slaapdronken worden. En dan wordt deelnemen aan het verkeer ineens een hele – gevaarlijke – opgave. Slapen is dus belangrijk voor mens en dier. Tijdens de slaap laad je je batterijtje namelijk weer op om de volgende dag fris en fruitig te beginnen.



Je eigen ritme
‘Alles heeft een ritme,’ zongen de meiden van Frizzle Sizzle in de jaren 80 (weet je meteen in welk tijdperk ik ben opgegroeid) en dat geldt ook voor de slaap. Ieder mens en dier heeft zijn eigen slaapritme. Er zijn wel voorgeschreven aantal slaapuren per leeftijdscategorie, maar dat is een gemiddelde en gaat lang niet voor iedereen op. Wat wel klopt is dat baby’s veel meer slaap nodig hebben dan volwassenen. In de slaap verwerkt een baby namelijk alles wat het die dag heeft meegemaakt. Ook groeit en ontwikkelt het lichaam zich optimaal tijdens de slaap. Omdat je als volwassene al veel meer hebt meegemaakt, hoef je minder in je slaap te verwerken.

Vroege vogels
Echter kan de één met vier uurtjes slaap er weer helemaal fris tegenaan, terwijl de ander echt negen volle uren nodig heeft om ook maar een beetje te functioneren de volgende dag. En dan komt ook de biologische klok nog om de hoek kijken, want de een wordt tegen de avond pas echt wakker en heeft zin om van alles te ondernemen (nachtuil), terwijl de ander ’s morgens al vroeg en fluitend uit de veren komt (leeuweriken). Eigenlijk gaat het niet eens om het aantal uren slaap, maar de kwaliteit ervan. Want dat bepaald hoe uitgerust je bent.

Slaapkwaliteit
Het gaat dus om de slaapkwaliteit. En de kwaliteit wordt bepaald aan de hand van je slaapverloop. Slapen bestaat uit een cyclus van 5 fasen:
- fase 1: lichte slaap, het lichaam maakt zich klaar voor de nacht, in deze fase kun je makkelijk gewekt worden;
- fase 2: de correcte slaap, wekken wordt als iets moeilijker;
- fase 3: diepe slaap met langzame hersengolven, het hoofd en het lichaam komen tot rust;
- fase 4: diepe slaap waarbij groeihormonen vrijkomen, het lichaam gaat zich herstellen, bijvoorbeeld door het vernieuwen van cellen;
- fase 5: REM-slaap, vernoemd naar de afkorting voor rapid eye movement. In deze fase ga je dromen en wordt het geheugen opnieuw opgeladen, hierbij bewegen de ogen zich snel achter de gesloten oogleden.
Na fase 5 gaat het lichaam weer terug naar fase 2 of 3 en doorloop je het aantal fasen nog een keer. Bij een goede nachtrust gebeurt dit zo’n 3 tot 4 keer – naargelang het aantal uren dat je slaapt. Wanneer je heel erg moe bent – of slaap tekort komt – kun je het gevoel hebben dat je direct als een blok in slaap valt. Dit laatste klopt wel: het lichaam slaat dan fase 1 en 2 over en dropt je meteen in de diepe slaap en REM-slaap, om het lichaam en de hersenen snel te herstellen.

Slaapzand
Het wordt donker en je begint spontaan te gapen. Dat is heel logisch, want wanneer het donker begint te worden treedt de pijnappelklier (een kliertje in de hersenen niet groter dan een doperwt) in werking en geeft melatonine af aan de hersenen. Deze stof zorgt ervoor dat je slaperig wordt. Eigenlijk is dat dus het teken om naar bed te gaan en lekker te gaan slapen. Echter negeren we dit teken vaak, omdat we nog even een boek willen lezen, tv willen kijken of een spelletje willen doen. Juist het vertoeven in kunstlicht – maar ook nachtelijk werk, reizen door verschillende tijdzones en wisselende bedtijden – kan de afgifte van melatonine verminderen of verstoren. Met als logisch gevolg slapeloze of onrustige nachten, waarbij je de volgende ochtend nauwelijks je bed wilt verlaten.

Slaapmutsjes
Er bestaan verschillende supplementen met melatonine die het in slaap komen en doorslapen bevorderen. Een groot voordeel van deze supplementen is dat het niet verslavend werkt of bedwelmend is als een slaappil. Eigenlijk ondersteunt het de natuurlijke functie van het lichaam, daarom zou je het ook langdurig mogen gebruiken. Natuurlijk kun je ook een ander slaapmutsje nemen om te slapen, zoals een borreltje of warme melk met anijs. Of de goudpapaver. Deze oranje bloem staat ook bekend onder de naam slaapmutsje, omdat de bloemknop op een ouderwetse slaapmuts lijkt. Een andere gangbare naam is Californian poppy. Ook planten als hop, lavendel, passiebloem en citroenmelisse staan bekend om hun slaapbevorderende eigenschappen.

Relax
Piekeren, een flinke verkoudheid of een veel te warme slaapkamer kunnen de slaap aardig verstoren. Het helpt daarom om voor het slapen gaan wat ontspanningsoefeningen of yoga te doen. Andere mensen hebben liever een heerlijk warm bad. Ook heerlijk is een liefdevolle massage. Ik heb een boek in de kast staan genaamd ’52 briljante ideeën, Diep slapen’ van uitgeverij Spectrum, en dit boek geeft heel veel leuke slaaptips. Bijvoorbeeld: richt je kamer in voor het doel om erin te slapen, ga uit je bed als je niet kunt slapen, want je bed moet met slaap geassocieerd worden en niet met wakker liggen. Of ga lekker vrijen met je partner. Het knuffelhormoon oxytocine – wat dus vrijkomt tijdens knuffelen en vrijen – zorgt ervoor dat je rustig wordt en ontspannen in slaap valt. Tijdens seks en dan vooral bij het orgasme, komt er vijf keer meer vrij van dit hormoon. Bij mannen werkt dit helemaal bedwelmend en zullen ze eerder in een rustige slaap vallen dan anders. Heeft je partner geen zin, maar heb je wel een huisdier? Knuffelen met je hond zorgt namelijk ook het knuffelhormoon.

Wist je dat…
…een mens gemiddeld 7 minuten nodig heeft om in slaap te vallen?
…kinderen veel meer draaien, keren en woelen dan volwassenen?
…uitgerust opstaan begint met jezelf eens lekker lang uit te rekken, zoals een hond of kat dit doet? Goed voor de bloedsomloop.
…je ook te veel kunt slapen? Hier frist het lichaam niet van op.
…vrouwen lichter slapen dan mannen?
…seks de slaap stimuleert?
…een baby 16 uur slaap nodig heeft per dag en een 65+-ers slechts 6?
…het eten van sla slaperig maakt?
…slapen belangrijk is voor het opslaan van gebeurtenissen in het langetermijn geheugen van de hersenen?
…dolfijnen met één hersenhelft (en één oog open) tegelijk slapen?