Uitgelicht Sint Maarten

11 november is de dag dat mijn lichtje schijnen mag… Wie wel eens in een Sint Maarten-optocht heeft meegelopen, kent dit zinnetje wel. Net als ‘Sint Maarten, Sint Maarten, de koeien hebben staarten…’. Misschien hoor je deze liedjes maandagavond wel wanneer er kinderen met lampionnetjes langs de deur komen voor een snoepje of een lekkere mandarijn. Als feestdag is Sint Maarten een zogeheten ‘bedelfeest’, waarbij je een ander iets toestopt, zoals iets te eten, drinken of geld. De reden hiervoor is simpel: het weggeven van spulletjes aan iemand in nood, daar staat Sint Maarten bekend om. (foto’s: Berry de Nijs/Writing Berries)

Martinus van Tours: van Romeins soldaat…

Voordat je Sint wordt, ben je vaak eerst een ‘gewoon’ mens. En dat was Martinus van Tours ook. Hij werd geboren in Szombathely, West-Hongarije, rond het jaar 316 en hij stierf uiteindelijk in Candes, Frankrijk in het jaar 397. Zijn ouders waren Romeinen en zijn vader was bevelhebber in het leger. Zodoende waren ze in Hongarije uitgekomen. Martinus trad op 15-jarige leeftijd in de voetsporen van zijn vader en ging het leger in. Als Romeinse soldaat was hij gestationeerd in Gallië. Zoals je weet werd Gallië bezet door de Romeinen. Het verhaal gaat dat Martinus van Tours bij de poorten van Amiens een bedelaar tegenkwam. Deze man vroeg hem om hulp en Martinus wilde hem ook graag helpen. Als Romein mag je niet hele delen van je uniform zomaar weggeven (het was namelijk eigendoom van de Romeinse staat) en daarom nam hij zijn zwaard en sneed de helft van zijn mantel af en gaf deze weg. Dit was de start van een hele reeks aan goede daden.

…tot heilig verklaard

Martinus verliet uiteindelijk het leger en bekeerde zich tot het christendom om zijn goede werk voort te kunnen zetten. Hij werd Bisschop van Tours en hielp menig kerk bouwen in Frankrijk en andere delen van Europa. Hij ging actief aan de slag om het woord van God te verspreiden en reisde hiervoor door heel Europa. Hierbij gaf hij ook eten, kleding en soms geld aan iedereen die het nodig had, ongeacht geloof of afkomst. Omdat hij bij leven zoveel goeds heeft gedaan is hij na zijn dood heilig verklaard en daarom kennen we hem als Sint Maarten. Wat die koeien daar weer mee te maken hebben, dat zou ik niet weten.

Vreugdevuren en lampionnetjes

Wat wel te verklaren is, is waarom we op 11 november de straat op gaan met lampionnetjes om snoepjes te bedelen. Hoewel Sint Maarten stierf op 8 november is hij op 11 november begraven in de basiliek van Tours. Binnen de kerk zijn deze data vaak belangrijker dan een geboortedag of in het geval van Sint Maarten zelfs de sterfdag. Overigens ging men toen niet direct om die reden met lampionnetjes en liedjes over straat. 11 november is ook een dag waarop de oogst binnengehaald was en het vee geslacht (waaronder ganzen en koeien, wellicht dat die staarten daar vandaan komen) om zo zeker te zijn van een goede wintervoorraad. Om dit alles te vieren werden rond de tijd van de sterfdag van Sint Maarten altijd al verschillende vreugdevuren afgestoken. Kinderen maakten van knollen, rapen, kalebassen en veel later pompoentjes lampionnetjes door deze uit te hollen en van een kaarsje te voorzien. Hiermee gingen ze vaak wel langs de deur om zo licht te brengen bij de mensen thuis en hier kregen ze vaak wat te eten voor. Nu is dat snoep, maar toen kon dat ook zomaar een appel zijn geweest. Dit gebruik en het goede van Sint Maarten zijn samen gegaan in de avondwandeling op 11 november.

Belangrijke beschermheer

Voor velen is het bekend dat Sint Maarten de beschermheilige is van Utrecht. Dit komt onder meer tot uiting in taferelen van Sint Maarten in de Domkerk en Bisschopshof. In de Domtoren liggen, als het goed is, nog steeds enkele botten van hem. Overigens is Utrecht niet de enige plek die Sint Maarten hoog in het vaandel heeft staan. Hij is ook de beschermheilige van Groningen, Sneek, Aalst, Halle, Ieper, Gorinchem en Zaltbommel. De lijst gaat nog verder met Kontich, Burcht, Westmalle, Koekelare in West-Vlaanderen, Venlo, Weert, Genk, Herk-de-Stad en Tessenderlo. Daarnaast is hij schutspatroon van Tours, Frankrijk als land, Mainz in Duitsland en de Italiaanse plaatsen Montemagno, Lucca en Levane. Steden en dorpen als Sint-Maartensdijk, Maartensdijk, Sint Maarten, Sint Maartensvlotbrug en Sint Maartenszee zijn allemaal vernoemd naar deze man die voor de kerk zo belangrijk is geweest.

Geef om en aan elkaar

De boodschap van Sint Maarten is niet alleen dat het gezellig is om samen in het donker lichtjes te brengen bij de mensen. Het is vooral dat je een beetje naar elkaar om moet kijken, geef om elkaar en aan elkaar wanneer dit nodig is. Iets wat in donkere tijden extra belangrijk is. Ondertussen zien we dat steeds meer scholen lampionnetjes maken met de kinderen en dat er weer hele groepen langs de deuren gaan om te bedelen voor een snoepje. Doe je mee? Hang dan een poster bij de deur of zet iets in de tuin waardoor het duidelijk is dat je de kinderen verwelkomt. En vergeet natuurlijk niet om wat lekkers in te slaan!

♪Sint Maarten, de koeien hebben staarten, de meisjes hebben rokjes aan, daar komt Sinter Maarten aan ♪